"Pleban spod Giewontu" M. Pinkwart

Naukowa monografia życia i działalności księdza Józefa Stolarczyka, pierwszego proboszcza zakopiańskiego, twórcy cywilizacji pod Giewontem, najważniejszej z „legendowych postaci zakopiańskich”. Był człowiekiem niezwykle wszechstronnym – chłopski syn z Wysokiej koło Jordanowa, wykształcony w szkołach galicyjskich i węgierskich, wikary w Nowym Targu i Tarnowie, taternik, historiograf, uduchowiony pleban i kaznodzieja, nie stroniący wszakże od ziemskich uciech, bankier, hotelarz, organizator zakopiańskiego szkolnictwa i pierwszy popularyzator Zakopanego. Książka zawiera szczegółową biografię duchownego, prezentuje naukowe opracowanie „Kroniki parafii zakopiańskiej” jego autorstwa i dziesiątki publikowanych po raz pierwszy dokumentów związanych ze Stolarczykiem: teksty jego kazań, księgę ogłoszeń parafialnych, księgę dłużników proboszcza, księgę wstrzemięźliwości, testament duchownego i dokumentację dziejów jego spadku. Znajdziemy tam także unikatowe dokumenty, związane z dziejami Zakopanego: pierwszy historyczny zapis, wspominający o wsi pod Giewontem, testament Pawła Gąsienicy – fundatora pierwszej kapliczki murowanej w Zakopanem czy wspomnienia Edwarda Homolacsa, współwłaściciela dóbr zakopiańskich.

Maciej Pinkwart (ur. 1948) to znany pisarz i publicysta, od lat zajmujący się historią Zakopanego i związkami wybitnych postaci ze stolicą polskich Tatr, autor przeszło setki publikacji książkowych, naukowych, popularno-naukowych i beletrystycznych, a wśród nich m.in. zakopiańskiej monografii Stanisława Ignacego Witkiewicza „Wariat z Krupówek” oraz prac „Prasa zakopiańska 1891-1939” i „Zakopane Henryka Sienkiewicza”.

Laudacja wygłoszona w Teatrze Witkacego 12.08.2018 podczas wręczenia nagród w Konkursie Literackim Zakopanego

Tomasz Łubieński

Rozpocznę od wygłoszenia banalnego zdania, że Macieja Pinkwarta nie trzeba przedstawiać. A jednak z okazji przyznania mu, ze wszech miar zasłużonej, Literackiej Nagrody Zakopanego za książkę „Pleban spod Giewontu”, o księdzu Józefie Stolarczyku, skorzystam z tej okazji, aby powiedzieć również parę słów o jego imponującym dorobku. Łącznie z przewodnikami bibliografia Pinkwarta obejmuje bez mała sto pozycji. Są wśród nich książki poświęcone zakopiańskim latom Sienkiewicza, Żeromskiego, Witkacego, skomponowane przez autora szlaki Zaruskiego, braci Eliaszów, Szymanowskiego i inne. „Pleban spod Giewontu” składa się z dwóch, świetnie uzupełniających się części. W pierwszej omawia autor działalność księdza Stolarczyka, z talentem rysuje na czym polegała jego niezwykła indywidualność i umoralniająca charyzma, którą szanował trudny lud góralski. Przekonywał górali niezwykły talent kaznodziejski księdza poparty, proszę wybaczyć żartobliwy ton, niezwykłą siłą fizyczną i talentami taternickimi. O jego mądrości i dystansie wobec samego siebie świadczą ostatnie słowa, wypowiedziane przed śmiercią: „Dziękuję Bogu, że nic mi nie dolega, ani nie boli, chociaż wiem, że za chwilę umrę”. W drugiej części oddaje Pinkwart głos swojemu bohaterowi. Chociaż sam jest autorem zbiorów poezji, sztuk teatralnych i powieści, ustępuje miejsca księdzu Stolarczykowi, autorowi znakomitej „Wycieczki na szczyt Gerlachu” czy opisu wielkiej podróży do Afryki, Arabii, Ziemi Świętej, Turcji, Grecji, Italii a także kazań, które udało się odnaleźć. Teksty księdza Stolarczyka opatruje Pinkwart wnikliwymi źródłowymi komentarzami. Przytacza również co o księdzu mówili współcześni: Walery Eliasz, córka Chałubińskiego, Ferdynand, Hoesick, doktor Andrzej Chramiec, Wojciech Brzega, Andrzej Stopka i inni. Godna uwagi jest skromność i rzetelność autora, który zamiast popisywać się refleksjami i sensacyjnymi domniemaniami o swoim bohaterze, oddaje głos jemu samemu i świadkom jego czasu.

https://www.youtube.com/watch?v=yc-wZEoyOuw&t=115s